Hôm trước, trong một buổi đi ăn ốc nhẹ, có một bạn hỏi Blog câu hỏi “Cookie là gì?” và Blog nghĩ chắc hẳn cũng có nhiều bạn marketer trẻ muốn tìm hiểu về vấn đề này. Hôm nay Blog sẽ chia sẻ một chút thông tin về Cookie và cách Cookie theo dõi bạn trên môi trường trực tuyến.
Cookie là gì?
- Dĩ nhiên, Cookie không phải là bánh quy :-D. Cookie là dữ liệu. Hay nói chính xác chút thì nó là những phần dữ liệu nhỏ được gửi nhận qua lại giữa trình duyệt và server. Cookie là các tệp được trang web người dùng truy cập tạo ra (giúp bạn dễ dàng trải nghiệm internet hơn bằng cách lưu thông tin duyệt web). Cookie được sử dụng để theo dõi các thông tin trạng thái của ứng dụng, từ thông tin về phiên làm việc tới các thông tin truy cập như ID người dùng.
- Trước đây, Cookie được phát sinh chỉ với mục đích đơn giản là ghi nhớ thông tin trang web. Ngày nay, Cookie đóng vai trò rất quan trọng trong việc nắm bắt hành vi của người dùng online, tiếp cận quảng cáo nhắm mục tiêu và phục vụ cho việc tiếp cận khách hàng tiềm năng và bán hàng trực tuyến. Bạn cũng đừng ngạc nhiên khi khoảng 2h15 sáng truy cập vào Tiki tìm mua một sản phẩm nào đó, chưa tính đến bước bạn cho vào giỏ hàng và thoát trang ra để mua sau, thì ít phút sau bạn đã thấy sản phẩm vừa xem hiển thị trên ngay New Feeds của Facebook hoặc các trang web bạn truy cập sau đó. Hoạt động này được Cookie hỗ trợ để tiếp cận lại bạn.
- Cookie có đến 8 loại, song thường có 2 loại được sử dụng nhiều:
-
- Cookies của bên thứ nhất: do trang web mà người dùng truy cập tạo ra. Cookie bên thứ nhất cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc xác thực người dùng. Nếu bạn đã vô hiệu hóa chúng, bạn sẽ cần nhập lại thông tin đăng nhập mỗi lần truy cập vào một trang web.
- Cookies của bên thứ ba: do các trang web khác tạo ra (nội dung như quảng cáo hoặc hình ảnh mà người dùng thấy trên trang web mình truy cập). Nói một cách ví von thì đây là một loại “Cookie xấu”.
-
- Đơn giản hoá để hiểu hơn, Cookie của bên thứ nhất, domain của cookie sẽ khớp với domain của trang web mà người dùng đang truy cập. Nhưng Cookie của bên thứ ba lại có nguồn gốc từ một domain khác.
- Mục đích duy nhất của Cookie bên thứ ba là theo dõi người dùng (lịch sử duyệt web, hành vi trực tuyến, nhân khẩu học, thói quen chi tiêu, mua sắm…). Loại Cookie này là trọng điểm tiếp cận của các mạng quảng cáo, nhằm mục đích tăng doanh số và số lần người dùng truy cập trang của họ.
- Hầu hết các trình duyệt đều mặc định cài đặt là chặn Cookie của bên thứ ba.
- Google hồi đầu năm cũng đã phát đi thông báo, cho biết trong suốt hai năm tới, họ sẽ loại bỏ việc sử dụng cookie của bên thứ ba.
- Facebook Pixel chính là công cụ “tích hợp” của Cookie thứ nhất và Cookie bên thứ 3. Sau vụ bê bối Cambridge Analytica lộ thông tin người dùng, Facebook từng tuyên bố sẽ sớm ra mắt công cụ Clear History để xóa các thông tin mà mạng xã hội đã thu thập về người dùng khỏi các ứng dụng và trang web của bên thứ ba.
-
-
“Dễ hiểu hơn: Cookies là một file tạm được tự động tạo ra trong máy tính, mỗi khi người dùng phát sinh truy cập một trang web nào đó, Cookie sẽ lưu những thông tin liên quan đến cá nhân như tài khoản đăng nhập để sử dụng cho lần sau”
“Cha đẻ” của Cookie là ai?
Lou Montulli được xem là “cha đẻ” của Cookie. Ông phát minh ra Cookie vào mùa hè năm 1994. Lúc này Lou mới 23 tuổi và đang làm việc cho Netscape. Công ty này đã có những đột phá trong việc xây dựng và phát triển trình duyệt web trong cả hơn một thập kỷ, và thách thức của Lou là phải tạo ra một bộ nhớ cho nền tảng này. Cookie từ đó ra đời và được tận dụng gần như tuyệt đối trong xu thế công nghệ số hiện nay.
“Cú shock” đối với Lou có thể kể đến đó chính là ông không ngờ rằng, phát minh của ông ngày nay đã bị lạm dụng trong việc can thiệp quá nhiều vào quyền riêng tư của người dùng thông qua Cookie bên thứ 3. Các đơn vị quảng cáo sử dụng Cookie bên thứ 3 thông thường sẽ biện minh rằng, họ chỉ sử dụng Cookie trong việc quảng cáo nhắm mục tiêu nhằm thoả một nhu cầu cụ thể, tuy nhiên các dữ liệu này một khi đã được thu thập thì người dùng không thể lấy lại được, và cũng sẽ không ai biết họ sẽ sử dụng cho mục đích gì tiếp theo.
Một điều thú vị nữa, cũng vào năm 1994 (chính xác là ngày 27/10/1994), một mẫu quảng cáo với dòng chữ “Have you ever clicked your mouse right HERE? – You Will” đã đặt nền móng cho quảng cáo hiển thị đầu tiên trên thế giới. Đây là mẫu quảng cáo của AT&T, họ đã trả cho HotWired với số tiền là 30.000 USD để mẫu quảng cáo này hiển thị trên trang web trong 3 tháng. Tỉ lệ nhấp vào banner là 44% (một con số mà marketer ngày nay luôn mơ ước).
“Từ một phát minh giúp các trang web ghi nhớ thông tin, Cookie giờ đây đang trở thành một công cụ theo dõi hành vi người dùng”
Sự khác nhau giữa Session, Cookie và Cache
- Session: Một session hay còn gọi là một phiên làm việc. Một session bắt đầu khi người dùng gửi yêu cầu truy cập đến sever. Session tồn tại xuyên suốt từ trang này đến trang khác trong ứng dụng và chỉ kết thúc khi hết thời gian timeout hoặc khi bạn đóng ứng dụng. Mỗi session sẽ được cấp phát một định danh duy nhất gọi là SessionID. SessionID sẽ thay đổi khi bạn kết thúc một phiên làm việc và bắt đầu một phiên mới.
- Cookie: Cookie cũng na ná như Session, dùng để lưu những thông tin tạm thời. Chỉ là Cookie sẽ được truyền từ máy chủ tới trình duyệt, sau đó được lưu trữ trên máy tính của bạn khi bạn truy cập vào ứng dụng, Mỗi khi bạn tải ứng dụng, trình duyệt sẽ gửi cookie để thông báo cho ứng dụng về hoạt động trước đó của bạn.
- Cache: Cache nó là bộ nhớ đệm, vùng lưu trữ tạm thời trong máy tính. Thông tin lưu trữ ở đây là các tài liệu web, các hình ảnh, các video, HTML,… nên nó sẽ khác với Cookie là vậy. Mục đích chính của Cache là để giảm tải băng thông, tăng tốc độ load, truy cập web. Cho nên, lâu lâu bạn xoá Cache thì khi bạn vào lại một trang web quen thuộc nó sẽ load hơi chậm một chút, vì bạn đã dọn đồ trong trang web đó đi “cầm cố” hết rồi, giờ bạn chuộc về thì chờ nó load lại cho đầy đủ thôi.
“Session lưu trữ thông tin trên máy chủ. Cookie lưu thông tin trên máy người dùng. Cache chỉ là bộ nhớ đệm lưu nội dung trang web tạm thời trên máy tính”
Tìm Cookie ở đâu?
Hầu như các trình duyệt web đều lưu trữ Cookie trong phần Cài đặt. Mỗi trang web họ sẽ đặt một hoặc nhiều giá trị Cookie khác nhau, tuỳ vào nhu cầu theo dõi hành vi người dùng của họ. Thông thường các trang web bán hàng thương mại điện tử sẽ đặt khá nhiều giá trị Cookie để theo dõi người dùng từ lúc truy cập đến lúc cho sản phẩm vào giỏ hàng, thanh toán…
Nếu bạn dùng Safari Cookie nằm ở tab Develop, chọn Show Web Inspector, chọn Storage và chọn Cookie. Nếu bạn dùng Chrome có thể vào Setting, chọn Privacy & Security, chọn Cookie & Site data, chọn See all Cookie & Site data.
“Bạn có thể hoàn toàn chủ động tắt hoặt mở Cookie trên trình duyệt. Tuy nhiên nếu bạn tắt Cookie nó cũng có mặt hạn chế, bạn phải nhập lại thông tin của bạn mỗi khi đăng nhập, thanh toán…)
Cookie và Quyền riêng tư
Cookie cơ bản vẫn là lưu dữ liệu người dùng và điều này có liên đới đến thông tin cá nhân của chủ thể, chính vì thế ở một số quốc gia sẽ có những đạo luật riêng để bảo vệ thông tin cá nhân người dùng nếu họ bị thu thập Cookie. Đơn cử như Quy định chung về bảo mật thông tin (GDPR) của Liên minh châu Âu, quy định này yêu cầu các công ty phải có sự chấp thuận của người dùng châu Âu về việc các website này dùng cookie để thu thập thông tin về hoạt động người dùng, dù các công ty này có trụ sở hay hoạt động ở bất kỳ nước nào. Ngoài ra, các trang web cũng thường sẽ có cách công bố cách thu thập Cookie thông qua Chính sách Cookie hoặc Chính sách riêng tư thay vì hiển thị pop-up. Chẳng hạn, OscartranAds Digita Blog sẽ tuyên bố về việc sử dụng Cookie thông qua Chính sách Bảo mật.
OscartranAds