Nội dung chính
Sau khi người dân cung cấp xong thông tin, các nhà chức trách sẽ duyệt lại một lần nữa. Cuối cùng, trên mỗi mã QR của người dân sẽ được gắn với một mã màu hoặc đỏ hoặc vàng hoặc xanh.
Tận dụng hai ứng dụng phổ biến Alipay và Wechat
Chính phủ Trung Quốc đã phải nhờ đến sự giúp đỡ của hai tập đoàn công nghệ lớn trong nước gồm Alibaba và Tencent để thực hiện việc xây dựng hệ thống mã vạch y tế trên điện thoại. Nguyên nhân Chính phủ Trung Quốc chọn Alibaba là vì tập đoàn này đang vận hành ứng dụng Alipay, còn Tencent thì sở hữu Wechat. Cả Alipay và Wechat là hai ứng dụng đang được sử dụng rất phổ biến tại Trung Quốc, việc tích hợp ứng dụng mã kiểm soát Covid-19 vào các ứng dụng này đồng nghĩa họ có thể tiếp cận dễ dàng công dân của mình.
Địa điểm áp dụng đầu tiên mã vạch QR này Hàng Châu (thủ phủ phía Đông của tỉnh Chiết Giang). Đây là nơi Alibaba đặt trụ sở chính. Hệ thống mã vạch QR này được triển khai từ ngày 11/02/2020 trên Alipay. Theo thông tin từ một cơ quan báo chí cấp quốc gia tại Trung Quốc, trong vòng một tuần sau khi được công bố, ứng dụng y tế của Alipay được phổ biến tại hơn 100 thành phố của Trung Quốc
Đối với Tencent, ứng dụng của tập đoàn này cũng được ra mắt vào đầu tháng 2 tại một thành phố phía Nam của Thẩm Quyến, nơi Tencent đặt trụ sở.
Người dân có thể nhận mã vạch QR bằng cách vào ứng dụng và cung cấp thông tin cá nhân như tên, số căn cước hoặc hộ chiếu và điện thoại. Tiếp theo, họ phải khai báo lịch sử di chuyển của mình cũng như trả lời câu hỏi có tiếp xúc với người bị dương tính hoặc nghi nhiễm Covid-19 trong 14 ngày qua hay không. Các thông tin bắt buộc khai báo gồm các mục ghi triệu chứng như sốt, mệt mỏi, ho khan, ngạt mũi, chảy nước mũi, đau họng hoặc tiêu chảy.
Sau khi người dân cung cấp xong thông tin, các nhà chức trách sẽ duyệt lại một lần nữa. Cuối cùng, trên mỗi mã QR của người dân sẽ được gắn với một mã màu hoặc đỏ hoặc vàng hoặc xanh.
- Màu đỏ: sẽ phải đi đến khu cách ly của chính phủ hoặc tự cách ly trong 14 ngày.
- Màu vàng: phải cách ly trong bảy ngày.
- Màu xanh: được phép di chuyển tự do trong thành phố.
Ứng dụng cũng không đơn thuần thu thập lịch sử di chuyển và sức khoẻ của mỗi người, mà còn được quét mỗi khi họ tới các khu vực công cộng. Khi có một ai đó được chẩn đoán dương tính với Covid-19, nhà chức trách sẽ nhanh chóng có được lịch sử di chuyển của bệnh nhân đồng thời xác định họ từng tiếp xúc với những ai.
Ứng dụng theo dõi y tế dựa trên mã QR có thể thực tế không do hai tập đoàn công nghệ trên toàn quyền kiểm soát, họ chỉ chỉ cung cấp hạ tầng và hỗ trợ kỹ thuật, còn lại các cơ quan của Chính phủ Trung Quốc phát triển và vận hành, theo CNN.
Theo Alipay, đến trước cuối tháng 2, đã có hơn 200 thành phố của Trung Quốc đã ứng dụng công nghệ theo dõi y tế dựa trên mã QR. Trong khi đó, hệ thống của Tencent đã mở rộng đến 300 thành phố vào tháng 3, theo Science and Technology Daily. Điều này giúp Trung Quốc tạo nên một “lưới trời” phòng chống dịch bệnh dưới định dạng kỹ thuật số theo như cách Tân Hoa Xã ví von.
Đến đầu tháng 3, một phiên bản cập nhật mới đã được triển khai, người dùng cần phải đăng ký nhận diện khuôn mặt để nhận được mã QR. Đây cũng là ứng dụng giúp giới chức Hồ Bắc nới lỏng việc hạn chế đi lại, nơi có khoảng 60 triệu người bị ảnh hưởng bởi lệnh phong toả từ hồi cuối tháng 1.
Cách hoạt động của nó cũng tương tự những ứng dụng khác, màu sắc của mã QR phải dựa trên cơ sở dữ liệu phòng chống dịch bệnh. Không chỉ dân cư, những người đến du lịch tại Hồ Bắc và Vũ Hán cũng buộc phải cài ứng dụng theo dõi y tế.
Các bất cập khi sử dụng ứng dụng theo dõi y tế
Trong quá trình triển khai, ứng dụng đã cung cấp sai màu dẫn đến “chuẩn đoán” sai sức khoẻ người dân, khiến một số người bị buộc đi cách ly trong khi bản thân họ không có vấn đề gì. Điều này cũng sẽ khó tránh khỏi vì thực tế ứng dụng vẫn là một sản phẩm công nghệ, khó tránh khỏi sai sót kỹ thuật.
Đơn cử, tại Hàng Châu, khi ứng dụng của Alipay mới được triển khai thử nghiệm, một số người dân phản ánh trên mạng xã hội rằng họ bị nhận mã đỏ vì nhiều lý do không hợp lý. Một số người tích vào mục “nghẹt mũi” và “mệt mỏi” trong phần triệu chứng nên phải nhận mã đỏ, dù chúng chỉ là những biểu hiện của cúm và cảm lạnh.
Một vài ngày sau khi ứng dụng được chính thức triển khai, hotline của thị trưởng tại Hàng Châu đã “cháy máy” bởi quá nhiều người phàn nàn. Buộc họ phải lập một ứng dụng trực tuyến để giúp người dân gửi yêu cầu xem xét lại cơ chế gán màu cho các mã QR của ứng dụng theo dõi y tế mới.
Song một vấn đề lơn hơn đã xảy ra, khi trung Quốc dỡ các lệnh phong toả và cho phép người dân di chuyển giữa các khu vực, đó là hệ thống theo dõi y tế của nhiều địa phương lại không đồng bộ với nhau.
Theo Legal Daily, nguyên nhân xuất phát từ các chính quyền địa phương không chia sẻ cơ sở dữ liệu với nhau, mỗi nơi lại có một tiêu chuẩn khác nhau để xác định mã màu cho người dân. Thậm chí, một số người còn miễn cưỡng nhận các mã màu không mong muốn khi di chuyển đến một nơi khác.
Yuan, một người sống ở tỉnh Hồ Bắc kể: khi tới Quý Châu để làm việc vào cuối tháng 3, lúc này lệnh phong toả được dỡ, anh vẫn phải cách ly 14 ngày. Trước đó, anh đã được nhận mã QR xanh tại Hồ Bắc sau khi cách ly 14 ngày ở đây. Theo Legal Daily, hệ thống ứng dụng của Quý Châu không nhận diện mã của Hồ Bắc.
Còn đối với Vanessa Wong, 25 tuổi, làm việc ở Hàng Châu nhưng lúc này cô đang bị kẹt hàng tuần liền ở quê nhà ở tỉnh Hồ Bắc. Thực tế cô không có triệu chứng song mã vạch hiển thị màu đỏ. Cô gặp rắc rối vì cả công ty lẫn chung cư của cô ở Hàng Châu đều yêu cầu mã xanh mới được đi vào. Cô đoán mã này màu đỏ chỉ vì mình đang ở Hồ Bắc vì lúc này các địa phương chưa đồng bộ tiêu chuẩn mã màu với nhau.
Chính quyền Trung Quốc lúc này phải “vá lỗi” và đã phải tung ra bộ mã phòng chống đại dịch áp dụng toàn quốc. Cơ sở dữ liệu quốc gia bao gồm các ca nhiễm, nghi nhiễm cùng những người từng tiếp xúc cũng được đưa lên một nền tảng tập trung. Nhờ đó, các chính quyền địa phương mới nhận diện được bộ mã QR của nhau.
Sự kết nối & cập nhật thông tin
Theo Hu Jiefei, Biên tập viên tại Xinhua, trong một báo cáo về dữ liệu chưa đầy đủ, đến đầu tháng 3 Trung Quốc có gần 100 loại mã QR sức khỏe do các tỉnh và thành phố trên toàn quốc ban hành. Việc ra mắt mã QR y tế nhằm mục đích theo dõi sức khoẻ người dùng là thiết thực, khoa học. Nhưng mặc khác, quá nhiều mã QR y tế đã thực sự trở thành một rào cản. Để phát huy sự hiệu quả của mã y tế QR, điều kiện tiên quyết là sự kết nối và thống nhất.
Trước hết, các đơn vị cần có khả năng kết nối với nhiều loại dữ liệu hơn. Lấy ví dụ, Thượng Hải, đang dựa trên Nền tảng dữ liệu lớn được tổng hợp dữ liệu từ văn phòng y tế công cộng, cảnh sát, giao thông và các bộ phận khác của thành phố, cũng như dữ liệu viễn thông, hàng không và đường sắt tại thành phố này. Thứ hai, hệ thống cần phải tương tác giữa các khu vực. Y tế công cộng là một hệ thống phức tạp và không chỉ của riêng mỗi một nơi cụ thể. Rất nhiều người đi du lịch/ di chuyển, và những trở ngại gây ra bởi sự thiếu phối hợp giữa các khu vực nên cần sự phối hợp giữa các khu vực với nhau. – Hu Jiefei chia sẻ thêm.
Trước khi ứng dụng y tế QR triển khai rộng khắm, tại Trung Quốc mỗi ứng dụng lớn đều có thêm các nội dung dành riêng cho Covid-19. Họ đã tích hợp tất cả các công cụ khác nhau để giúp mọi người vượt qua khủng hoảng, bao gồm:
- Thống kê: các ứng dụng đã loại bỏ các số liệu chi tiết từ Ủy ban Y tế Quốc gia, họ bố cục lại thông tin và hiển thị một cách súc tích, dễ hiểu.
- Kiểm tra mức độ tiếp xúc: nhiều công cụ cho phép mọi người kiểm tra xem các hành khách khác của các chuyến tàu bay và tàu hỏa cụ thể mà họ đã sử dụng, xem đã được chẩn đoán chưa (thông tin này được Hội đồng Nhà nước tổng hợp). Các ứng dụng có thể phát triển độc lập thêm một số tính năng, cho phép mọi người thậm chí kiểm tra các khối căn hộ riêng lẻ.
- Bản đồ y tế: bản đồ hướng mọi người đến các phòng khám và ICU (trung tâm chăm sóc y tế đặc biệt) gần nhất. Tư vấn trực tuyến như tư vấn tâm lý.
- Thương mại điện tử: các ứng dụng cung cấp thông tin về các đối tác cung cấp vật liệu y tế như khẩu trang, mặt nạ y tế, chất khử trùng tay, v.v… Người dùng cũng có thể kiểm tra chất lượng của khẩu trang y tế, mặt nạ y tế thông qua số sê-ri, xem số lượng tại các cửa hàng gần nhất và báo cáo về việc tự ý tăng giá bán.
- Các công cụ để cách ly: Trước khi mã y tế QR ra mắt, đã có nhiều công cụ khác giúp các cộng đồng riêng lẻ thực hiện các cuộc gọi báo cáo tình trạng sức khoẻ và lưu trữ thông tin khám bệnh.
Vấn đề về quyền riêng tư
Một vấn đề khác nữa, đó là quyền riêng tư. Có quà nhiều thông tin và việc theo dõi qua ứng dụng đã làm cho công dân của họ “dè chừng” vì không biết Chính phủ có sử dụng cho các mục đích khác ngoài kiếm soát dịch bệnh hay không.
Khi người dùng cho phép ứng dụng quyền truy cập thông tin cá nhân – một phần của chương trình “reportInfoAndLocationToPolice” (báo cáo thông tin và vị trí cho cảnh sát) – nó sẽ gửi vị trí, tên thành phố và mã nhận diện của người dùng này tới một máy chủ. Phần mềm không thông báo với người dùng về sự liên kết này với cảnh sát. Nhưng theo hãng thông tấn Xinhua, lực lượng hành pháp là một đối tác quan trọng trong việc phát triển hệ thống này.
Một tài khoản có tên Han Dongyan chia sẻ trên mạng xã hội Weibo: “Điều tôi quan tâm nhất là liệu thông tin cá nhân của mình có bị lộ ra ngoài không và việc bảo mật thông tin của mình có được đảm bảo không”, khi nói về ứng dụng theo dõi y tế dựa trên mã QR.
Liu Yuewen – chuyên gia về Big Data là việc cho cảnh sát tại tỉnh Vân Nam – nói trong một cuộc họp báo tháng 2 rằng các dữ liệu sức khoẻ được thu thập sẽ bị huỷ khi nỗ lực chặn đại dịch thành công. “Không ai có thể xem những dữ liệu này mà không có sự cho phép của các cơ quan phòng chống dịch bệnh”, ông nói.
Trong khi đó, một số thành phố Trung Quốc đã bắt đầu ngưng việc khai thác ứng dụng theo dõi y tế dựa trên mã QR. Hôm 21/3, chính quyền Hàng Châu đã tuyên bố người dân không cần phải sử dụng ứng dụng này khi tới các khu vực công cộng nữa. Song, ở một số nơi như Thượng Hải hay Bắc Kinh, người dân vẫn phải sử dụng ứng dụng để được phép đi vào một số nơi nhất định.
Nhờ công nghệ di động và big data, chính quyền Trung Quốc đã áp dụng hệ thống cảnh báo y tế dựa trên màu sắc hiển thị nhằm kiểm soát việc di chuyển của người dân trong mùa dịch cũng như cố gắng ngăn chặn sự lan nhiễm của virus. “Mã căn cước QR Covid-19” là biệp pháp giúp hàng triệu người Trung Quốc tránh được những nguy cơ tiềm ẩn khi Covid-19 bùng nổ khắp nơi.
Nhiều quốc gia nối bước Trung Quốc
Nhiều quốc gia khác cũng sử dụng công nghệ tương tự để phòng chống sự lây lan của virus Covid-19. Hồi tháng 3, Singapore đã tung ra ứng dụng di động theo dõi tiếp xúc (Contact Tracing), cho phép các nhà chức trách xác định những người bị phơi nhiễm trước các ca dương tính Covid-19. Moskva mới đây cũng ra mắt hệ thống theo dõi dựa trên nền tảng QR khi nước này ban hành lệnh phong toả. Nhật Bản cũng đang xem xét việc tạo ra ứng dụng di động tương tự. Việt Nam cũng đã có ứng dụng NCOVI.
OscartranAds (Tham khảo: CNN. Reuters. The New York Times)
